Jojoba Bitkisi (Simmondsia chinensis): Özellikleri ve Kullanım Alanları

Jojoba Bitkisi Nedir?

Jojoba (Simmondsia chinensis), çok yıllık, çalı formunda ve kurağa dayanıklı bir çöl bitkisidir.

• Doğal yetişme alanı: Arizona, Kaliforniya ve Meksika’daki Sonoran çölleri
• Tanımlanışı: İlk kez 1789’da İtalyan rahip Clavijero tarafından tanımlanmıştır.
• Türkiye’de yetiştiricilik: Antalya ve Adana’da başarılı sonuçlar alınmasının ardından; İzmir, Denizli, Konya, Ağrı, Elazığ, Ankara, Malatya, Afyon, Yalova, Mersin, Aksaray, Adıyaman, Nevşehir ve Kayseri’de de ekim yapılmaya başlanmıştır.

Jojoba bitkisi, günümüzde hem ekonomik değeri hem de yağından elde edilen ürünler nedeniyle geleceğin en karlı yatırımları arasında görülmektedir.

Tarihçesi ve Kullanımı

• Antik çağlardan beri kullanılan jojoba, özellikle dini törenlerde parfüm ve boya yapımında değerlendirilmiştir.
• Günümüzde ise kozmetik ve kişisel bakım sektörünün vazgeçilmez hammaddelerinden biridir.
• Amerika ve İsrail gibi ülkelerden jojoba yağına yüksek talep bulunmaktadır.

Yetişme Koşulları ve Verim

• Dayanıklılık: 35–45°C arasındaki çöl sıcaklıklarına dayanıklıdır.
• Yağış ihtiyacı: Yıllık 500 mm yağış ideal kabul edilir; ancak 100 mm altında da tohum verebilir.
• Susuzluk toleransı: Susuz uzun yıllar yaşayabilir fakat çiçek ve tohum verimi için suya ihtiyaç duyar.
• Tohum verimi:
• 5 yaşında: ~500 g
• 12 yaşında: ~2.500 g
• 25 yaşında: ~14.000 g

Tohumlarında yaklaşık %50 oranında yağ bulunur.

Jojoba Yağı

Jojoba yağı, zeytinyağına benzer tekniklerle elde edilir:

• Renk: Açık sarı
• Kimyasal yapı:
• Çoğu bitkisel yağdan farklıdır.
• Gliserol esterleri yerine uzun zincirli dallanmış alkol grupları ve yağ asitlerinden oluşur.
• Özellikleri: Doymamış, saf ve son derece stabildir.
• Kullanım alanları:
• Kozmetik ve dermatoloji ürünleri
• Saç ve cilt bakım ürünleri
• Endüstriyel uygulamalarda yağlama maddesi

Sonuç

Jojoba bitkisi, kurak iklimlere dayanıklılığı ve yüksek yağ verimi sayesinde ekonomik olarak önemli bir potansiyele sahiptir. Elde edilen jojoba yağı ise eşsiz yapısıyla hem kozmetik hem de endüstriyel alanlarda yaygın kullanım bulmaktadır.

Kaynak

• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı – Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, Jojoba